Studenci niepełnosprawni
Studiować na uczelni wyższej może każda osoba, która posiada świadectwo dojrzałości - w przypadku ubiegania się o przyjęcie na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie, oraz spełnia warunki rekrutacji ustalone przez uczelnię.
Podstawę przyjęcia na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie stanowią wyniki egzaminu maturalnego. Ponadto uczelnia może za zgodą ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego przeprowadzić dodatkowe egzaminy wstępne tylko w przypadku konieczności sprawdzenia wiedzy lub umiejętności niesprawdzanych w trybie egzaminu maturalnego lub gdy osoba ubiegająca się o przyjęcie na studia posiada świadectwo dojrzałości uzyskane za granicą.
Coraz więcej uczelni wyższych organizuje w swoich strukturach biura do spraw osób niepełnosprawnych, kandydaci na studia lub studenci niepełnosprawni mogą zwracać się tam o poradę, informację i pomoc odnośnie konkretnego wsparcia (dostosowania) w trakcie ewentualnych egzaminów na studia oraz w trakcie trwania studiów. Niektóre uczelnie wyższe powołują także, w ramach autonomicznych decyzji swoich władz, pełnomocnika rektora ds. osób niepełnosprawnych. Rolą pełnomocnika jest m. in. reprezentowanie rektora w działaniu na rzecz osób niepełnosprawnych oraz przygotowanie informacji na temat niepełnosprawnych studentów w uczelni.
Kształcenie na poziomie szkolnictwa wyższego reguluje ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005 r. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.).
Zgodnie z ustawą uczeń szkoły wyższej (również niepełnosprawny) ma prawo do:
1. uzyskania urlopu od zajęć w uczelni w trybie i na zasadach określonych w regulaminie studiów
2. przeniesienia z innej szkoły wyższej, w tym także zagranicznej szkoły wyższej, za zgodą dziekana wydziału uczelni przyjmującej, jeżeli wypełnił wszystkie obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących w szkole wyższej, którą opuszcza
3. studiowania na więcej niż jednym kierunku lub inne przedmioty, także w różnych uczelniach
4. studiowania według indywidualnego planu studiów i programu nauczania na zasadach ustalonych przez radę wydziału lub inny organ wskazany w statucie uczelni
5. pomocy materialnej ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa w formie:
1) stypendium socjalnego;
2) stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych;
3) stypendium za wyniki w nauce lub sporcie;
4) stypendium ministra za osiągnięcia w nauce;
5) stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe;
6) stypendium na wyżywienie;
7) stypendium mieszkaniowego;
8) zapomogi;
6. korzystania z 50% ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej.Formy pomocy/wsparcia - na zasadach ogólnych
Głównym źródłem finansowania pomocy materialnej dla studentów jest budżet państwa w formie dotacji (odrębnie na każdy rok kalendarzowy), której podziału dokonuje rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego. Środki z dotacji na pomoc materialną dla studentów przeznaczone na stypendia i inne świadczenia socjalne (stypendia: socjalne, na wyżywienie i mieszkaniowe oraz zapomogi) nie mogą być niższe niż środki przeznaczone na stypendia za wyniki w nauce lub sporcie.
Uprawnionymi do ubiegania się o świadczenia pomocy materialnej dla studentów są zarówno studenci uczelni publicznych jak i niepublicznych.
W ramach pomocy materialnej student może ubiegać się o stypendium socjalne (może być pobierane niezależnie od innych stypendiów), stypendium za wyniki w nauce lub sporcie, stypendium na wyżywienie (może otrzymać student będący w trudnej sytuacji materialnej), stypendium mieszkaniowe (student studiów stacjonarnych - możliwość dofinansowania do zakwaterowania w domu studenckim lub innym obiekcie w przypadku zamieszkania z dala od uczelni, jeśli znajduje się w trudnej sytuacji materialnej), zapomogę (świadczenie jednorazowe, może być przyznane studentowi, który z przyczyn losowych znalazł się w bardzo trudnej sytuacji materialnej, dwa razy w roku akademickim).
Student może starać się również o stypendium przyznawane przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego za osiągnięcia w nauce oraz stypendium za wybitne osiągnięcia sportowe.
Stypendia przyznawane są w uczelniach przez jednoosobowe organy uczelni (dziekana, rektora) lub na wniosek uczelnianego organu samorządu studenckiego - przez studenckie komisje stypendialne.
Szczegółowe informacje na temat procedury przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów (w tym stypendium specjalnego dla studentów niepełnosprawnych) regulują uczelniane regulaminy ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów. Na podstawie tego regulaminu ustalana jest również wysokość stypendiów.
Student może otrzymywać jednocześnie kilka świadczeń pomocy materialnej. Łączna miesięczna wysokość stypendium socjalnego, stypendium za wyniki w nauce lub sporcie, stypendium na wyżywienie oraz stypendium mieszkaniowego nie może być większa niż 90% najniższego wynagrodzenia zasadniczego asystenta w poprzednim miesiącu, ustalonego w przepisach o wynagradzaniu nauczycieli akademickich.
Kredyt studencki z dopłatą do oprocentowania z budżetu państwa i korzystnymi warunkami spłaty to element rozszerzenia dostępu do szkolnictwa wyższego, pozwala na efektywniejsze zwiększenie pomocy materialnej dla studentów, udzielany jest przez banki komercyjne na okres studiów (okres ten nie może przekroczyć łącznie 6 lat). O kredyt może ubiegać się każdy student, który jest obywatelem polskim, niezależnie od typu uczelni, systemu studiów, pod warunkiem, że rozpocznie studia przed 25 rokiem życia. Spłata rozpoczyna się najpóźniej 2 lata po ukończeniu studiów. Kredyt jest umarzany w 20% kredytobiorcom, którzy ukończyli studia w grupie 5% najlepszych absolwentów uczelni, w szczególnych przypadkach kredyt może być umorzony częściowo lub w całości z uwagi na trudną sytuacja życiową (choroba, wypadek) lub trwałą utratę zdolności do spłaty zobowiązań (niepełnosprawność). Pierwszeństwo w otrzymaniu kredytów mają studenci znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej.
Uzupełniające formy pomocy - dla studentów niepełnosprawnych
Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych - może otrzymywać każdy student z tytułu niepełnosprawności potwierdzonej orzeczeniem właściwego organu, niezależnie od dochodu.
Student może otrzymywać stypendium specjalne przez cały okres studiów, również na I roku studiów - przez 9 miesięcy w roku, wypłata może być kumulowana. Jeśli studiuje na kilku kierunkach, stypendium specjalne może otrzymywać na każdym z tych kierunków. Student niepełnosprawny może ubiegać się o przyznanie innych rodzajów stypendiów i pobierać je równolegle ze stypendium specjalnym.
Pomoc udzielana jest niezależnie od systemu studiów oraz statusu prawnego uczelni.
Szczegółowe informacje znajdują się na stronie internetowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (www.mnisw.gov.pl).
Poza wymienionymi wyżej formami pomocy, ważną rolę w ułatwieniu dostępu do edukacji osób niepełnosprawnych odgrywa także pomoc udzielana ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych., np. w ramach programów celowych.
I. Student II - kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych
Adresatami programu są osoby z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (lub orzeczeniem równoważnym), które pobierają naukę w systemie stacjonarnym lub niestacjonarnym i są studentami uczelni wyższych (także zagranicznych), studentami kształcącymi się na studiach podyplomowych, doktoranckich a także uczniowie szkół policealnych i słuchacze kolegiów pracowników służb społecznych, kolegiów nauczycielskich lub nauczycielskich kolegiów języków obcych. Dofinansowanie może obejmować opłaty za naukę, koszty zakwaterowania i dojazdów do szkoły, uczestnictwa w zajęciach mających na celu podniesienie sprawności fizycznej lub psychicznej, związane z dostępem do internetu, koszty zakupu przedmiotów ułatwiających lub umożliwiających naukę oraz koszty wyjazdów organizowanych w ramach zajęć szkolnych.
II. Pitagoras 2007- program pomocy osobom z uszkodzeniem słuchu
Celem programu jest zapewnienie wszystkim niesłyszącym i niedosłyszącym studentom, uczniom szkół policealnych oraz uczestnikom kursów przygotowawczych do egzaminów do szkół wyższych, w zależności od potrzeb, pomocy tłumaczy migowych lub możliwości korzystania w trakcie zajęć oraz egzaminów z urządzeń wspomagających. Do realizacji programu przystępują uczelnie. Uczestnikami programu za pośrednictwem uczelni mogą być osoby niesłyszące lub niedosłyszące, w tym głuchoniewidome i głuchoniedowidzące, które posiadają orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, studiują, uczą się w szkołach policealnych lub uczą się na kursach przygotowawczych do egzaminów do szkół wyższych organizowanych przez uczelnie oraz zgłaszają potrzebę korzystania z usług tłumacza migowego lub konieczność zastosowania urządzeń wspomagających słyszenie oraz innych urządzeń, w tym dostosowanych do możliwości i potrzeb wynikających z dysfunkcji słuchu lub słuchu i wzroku.
Szczegółowe informacje o programach znajdują się na stronie internetowej Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych www.pfron.org.pl.
Niepełnosprawność w liczbach
Ostatnie pełne dane dotyczące liczby osób niepełnosprawnych w Polsce pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego 2002. Według jego wyników w 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych ogółem wynosiła blisko 5,5 mln, w tym około 4,5 mln posiadało prawne potwierdzenie faktu niepełnosprawności, a 4,3 mln spośród nich stanowiły osoby w wieku 15 lat i więcej. Według wyników kwartalnego reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) prowadzonego przez GUS liczba tych ostatnich od tego czasu systematycznie spadała i w 2010 roku wynosiła około 3,4 mln osób (dokładnie 3398 tys.). Oznacza to, że 10,7% ludności w wieku 15 lat i więcej posiada prawne orzeczenie niepełnosprawności. W 2010 roku liczba osób niepełnosprawnych prawnie w wieku produkcyjnym wynosiła około 2,1 mln (dokładnie 2054 tys.), co stanowiło 8,6% ludności w tym wieku.
Najczęstszą przyczynę niepełnosprawności stanowią schorzenia układu krążenia, narządów ruchu oraz schorzenia neurologiczne. Relatywnie niższy udział procentowy osób z uszkodzeniami narządu wzroku i słuchu, z chorobą psychiczną i upośledzeniem umysłowym w zbiorowości osób niepełnosprawnych dotyczy jednak tysięcy osób o obniżonej sprawności w codziennym funkcjonowaniu, a zatem i wymagających szczególnego podejścia w edukacji, na rynku pracy i w życiu codziennym.
W 2010 roku 27,0% osób w wieku 15 lat i więcej miało orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (lub orzeczenie równoważne), 39,6% tych osób posiadało orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (lub równoważne) a 33,4% - orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności (lub równoważne). Wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym odsetek osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności jest znacznie mniejszy, przy wyraźnie wyższym odsetku osób z lekkim stopniem niepełnosprawności (odsetki wynoszą odpowiednio: 19,7%, 40,7% i 39,5%). W ciągu ostatnich lat nastąpiło zwiększenie udziału osób z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (od 2006 roku - o 3,6 pkt. proc. wśród osób w wieku 15 lat i więcej oraz o 4,3 pkt. proc. wśród osób w wieku produkcyjnym), jak też znacznym (odpowiednio o 2,7 pkt. proc. i 4,1 pkt. proc.) oraz zmniejszenie udziału osób z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności (od 2006 roku odpowiednio o 6,4 pkt. proc. i 8,5 pkt. proc.).
Chociaż osoby niepełnosprawne są niestety wciąż znacznie gorzej wykształcone niż osoby sprawne, to w ciągu ostatnich lat obserwowano stopniowy wzrost udziału osób niepełnosprawnych z co najmniej średnim poziomem wykształcenia - do 33,7% w 2010 roku (z poziomu 32,1%), a wśród osób w wieku produkcyjnym do 34,1% (z poziomu 32,8% w roku poprzednim). W 2010 roku wyraźnie wzrósł też udział osób niepełnosprawnych posiadających wyższe wykształcenie - do 6,6%, a wśród osób w wieku produkcyjnym – do 8,6% (podczas gdy rok temu udziały te wynosiły odpowiednio 5,9% i 5,1%). Wykształcenie zasadnicze zawodowe posiadało 30,3% osób niepełnosprawnych (wśród osób w wieku produkcyjnym – 39,4%).
Dla porównania udział osób sprawnych posiadających wykształcenie co najmniej średnie w 2010 roku wynosił 54,1% (wśród osób w wieku produkcyjnym 61,2%), wyższe - 19,5% (wśród osób w wieku produkcyjnym 22,4%), zaś zasadnicze zawodowe - 24,0% (wśród osób w wieku produkcyjnym 27,4%). W porównaniu do zeszłego roku wśród osób sprawnych również nastąpił wzrost udziału osób z co najmniej średnim poziomem wykształcenia (o 1,6 pkt. proc., a wśród osób w wieku produkcyjnym – o 1,8 pkt. proc.), w tym wyższym (o 1,5 pkt. proc., a wśród osób w wieku produkcyjnym – o 1,6 pkt. proc.).
Posiadane wykształcenie różnicuje aktywność zawodową osób niepełnosprawnych – istnieje powiązanie: im wyższy poziom wykształcenia posiadanego przez osoby niepełnosprawne, tym wyższy współczynnik aktywności zawodowej tych osób, jak też wskaźnik zatrudnienia. Najwyższą aktywnością zawodową cechują się osoby z wyższym i średnim poziomem wykształceniem.
W 2010 r. współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym z wyższym poziomem wykształcenia wynosił 48,9%, zaś wskaźnik zatrudnienia – 43,8%. Dla osób niepełnosprawnych w tym wieku ze średnim poziomem wykształcenia wskaźniki te wynosiły odpowiednio 30,9% i 26,5%. Udział aktywnych zawodowo wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym z niższym niż średni poziomem wykształcenia (w tym zasadniczym zawodowym) wynosił 20,8%, zaś pracujących – 17,3%.
Sytuacja społeczno-ekonomiczna poszczególnych grup ludności, w tym osób niepełnosprawnych, jest pochodną ich sytuacji na rynku pracy. Wyniki Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności Polski wskazują na znaczną poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy w ciągu ostatnich lat. Od 2007 roku odnotowuje się znaczny wzrost współczynnika aktywności zawodowej i wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, szczególnie tych w wieku produkcyjnym. Do 2009 roku obserwowano również spadek stopy bezrobocia tych osób. Niestety, ze względu na trudną ogólną sytuację na rynku pracy, w 2010 r. bezrobocie dotknęło także osoby niepełnosprawne. Niezależnie od negatywnego wymiaru tego zjawiska, warto zauważyć, że wzrost udziału osób zaliczanych do bezrobotnych według BAEL wśród osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowo - przy jednoczesnym wzroście wskaźnika zatrudnienia - wynika ze zwiększenia ich aktywności zawodowej. Przy braku podjęcia aktywnych działań w kierunku zdobycia pracy (aktywne metody poszukiwania pracy) i niemal natychmiastowej gotowości jej podjęcia, osoby te - nawet w przypadku zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy – w BAEL byłyby zaliczone do osób biernych zawodowo.
Podczas gdy w 2007 roku współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wynosił 22,6%, w 2008 r. – 23,9%, to w 2009 roku wzrósł do 24,6%, a w 2010 r. osiągnął poziom 25,9%.
Udział pracujących wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym w 2007 roku wynosił 19,4%. O ile w roku 2008 - po raz pierwszy od 2002 roku - wskaźnik zatrudnienia tych osób przekroczył 20% (wynosił 20,8%), to w 2009 roku wynosił 21,4%, a w roku 2010 osiągnął wartość 21,9%.
W ciągu całego roku 2010 wskaźnik ten systematycznie wzrastał, a w okresie pomiędzy II a IV kwartałem utrzymywał się na poziomie wyższym niż 22% (w IV kwartale 2010 roku wynosił 22,3%).
Stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, która w 2007 roku wynosiła 14,1% (rok wcześniej 17,3%) do 2009 roku obniżyła się do poziomu 12,8%, natomiast w 2010 r. wzrosła do 15,3%.
Należy wskazać, że na poprawę wskaźników aktywności ekonomicznej ludności uzyskiwanych z kwartalnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), prowadzonego przez GUS, niewątpliwy wpływ miało duże zainteresowanie pracodawców zatrudnianiem osób niepełnosprawnych, które wynikało z otrzymywanego przez nich wsparcia.
W 2010 roku aktywnych zawodowo było 17,0% osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej, a w wieku produkcyjnym – 25,9%. Dla porównania współczynnik aktywności zawodowej osób sprawnych w wieku 15 lat i więcej wynosił 60,4%, a w wieku produkcyjnym 76,2%. W stosunku do 2006 roku udział osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, aktywnych zawodowo, wzrósł o 3,8 pkt. proc., zaś w stosunku do roku ubiegłego – o 1,3 pkt. proc.
Udział osób pracujących wśród osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej w 2010 roku wynosił 14,5%, wśród osób w wieku produkcyjnym – 21,9%. Wskaźnik zatrudnienia osób sprawnych w wieku 15 lat i więcej oraz dla zbiorowości osób w wieku produkcyjnym wynosił odpowiednio 54,7% i 68,9%. W stosunku do 2006 roku udział pracujących osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wzrósł o 3,7 pkt. proc., zaś w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrósł o 0,5 pkt. proc. (podczas gdy osób sprawnych obniżył się o 0,3 pkt. proc.).
Stopień niepełnosprawności z natury rzeczy różnicuje aktywność zawodową osób niepełnosprawnych: w 2010 r. pracowało 23% osób w wieku 15 lat i więcej z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności, 14,5% - z umiarkowanym i 4% - ze znacznym. Wskaźniki te są oczywiście znacznie wyższe w przypadku osób w wieku produkcyjnym - wynosiły odpowiednio 29,9%, 21% i 7,9%.
Wśród pracujących osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej 7,5% stanowiły osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, 39,6% - z umiarkowanym i 52,9% - z lekkim. Wśród osób w wieku produkcyjnym udziały te kształtowały się następująco: 7,1%, 39,2% i 54,1%.
W sektorze prywatnym pracowało 81,5% pracujących osób niepełnosprawnych zarówno w wieku 15 lat i więcej jak i w wieku produkcyjnym. W rolnictwie indywidualnym pracowało 20,7% pracujących osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej (19,2% spośród osób w wieku produkcyjnym).
Rolnictwo daje zatrudnienie wielu osobom niepełnosprawnym, zwłaszcza starszym i słabo wykształconym. Tym niemniej w 2010 r. tylko 33,9% niepełnosprawnych mieszkańców wsi w wieku 15 lat i więcej stanowiły osoby związane z gospodarstwem rolnym (w roku ubiegłym 34,7%). Aktywność zawodowa tych osób jest znacznie wyższa (27,6%) niż osób niepełnosprawnych niezwiązanych z gospodarstwem rolnym (10%). Jeszcze bardziej ta różnica jest widoczna w przypadku wskaźnika zatrudnienia (odpowiednio 26,7% i 8%). W 2010 roku nastąpił spadek aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych związanych z gospodarstwem rolnym. W porównaniu z rokiem ubiegłym współczynnik aktywności zawodowej tych osób spadł o 1 pkt. proc. (wskaźnik zatrudnienia – o 1,5 pkt. proc.). Bezrobocie dotyka jednak głównie osoby niezwiązane z gospodarstwem rolnym. Stopa bezrobocia tych mieszkańców wsi wynosiła 20%.
Niska aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej znajduje odzwierciedlenie w strukturze tej populacji według źródeł utrzymania. Podobnie jak w latach poprzednich, głównymi źródłami utrzymania w 2010 roku były najczęściej: renta z tytułu niezdolności do pracy (46,8%, podczas gdy rok temu 41,6%) i emerytura (23,4%, podczas gdy w roku ubiegłym 34,8%). W głównej mierze z zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia przedemerytalnego i innych świadczeń społecznych utrzymywało się 11,8%. Odsetek osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej, utrzymujących się głównie z pracy wynosił 12,9% (w tym z pracy najemnej 10,4%). W porównaniu z rokiem ubiegłym wzrósł o 3,4 pkt. proc. Na inne niezarobkowe źródło utrzymania wskazało 0,9% osób niepełnosprawnych w tym wieku. Na utrzymaniu innych osób pozostawało zaś 4,2%.
Dla 57,6% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym renta z tytułu niezdolności do pracy była głównym źródłem utrzymania (podczas gdy rok temu dla 60,3%). Emerytura była takim źródłem dla 6,5% (rok temu dla 7,2%), zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie przedemerytalne i inne świadczenia społeczne – dla 13%. Głównie z pracy utrzymywało się 16,9% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, w tym 13,7% z pracy najemnej (pozostali pracowali we własnym gospodarstwie rolnym bądź na własny rachunek poza rolnictwem indywidualnym). Odsetek osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, dla których główne źródło utrzymania stanowiła praca, zwiększył się w porównaniu z rokiem poprzednim o 1,3 pkt. proc. Na inne niezarobkowe źródło utrzymania wskazało 1%, zaś 5% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym pozostawało na utrzymaniu innych osób.
Większość osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, niestety wciąż pozostaje poza rynkiem pracy. W 2010 r. biernych zawodowo było 83% osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej i 74,1% osób w wieku produkcyjnym (wobec adekwatnych udziałów dla osób sprawnych - odpowiednio 39,6% i 23,8%). Dlatego wciąż podejmowane są działania ustawowe wspierające aktywizację zawodową tych osób.
Spośród osób niepełnosprawnych biernych zawodowo w wieku produkcyjnym 86,9% nie poszukiwało pracy z powodu choroby i niesprawności, a 6,6% w związku z emeryturą, 2,6% - ze względu na obowiązki rodzinne i związane z prowadzeniem domu, 1,9% - z uwagi na kontynuowanie nauki i uzupełnianie kwalifikacji, a 1,2% - z powodu zniechęcenia bezskutecznością poszukiwań pracy.
Większość osób niepełnosprawnych pracujących w wieku 15 lat i więcej stanowią pracownicy najemni – w 2010 roku 70,1% (346 tys.), jednak znaczące są także odsetki osób pracujących na własny rachunek i pracodawców (łącznie 22,5%, w tym 2,8% pracodawcy) i pomagających członków rodzin (7,4%), co wynika z tego, że znaczna część osób niepełnosprawnych pracuje w rolnictwie indywidualnym.
W przypadku osób w wieku produkcyjnym jeszcze większy udział stanowili pracownicy najemni (72,5%), a mniejszy pracujący na własny rachunek i pracodawcy (łącznie 20,9%, w tym tylko 2,7% pracodawcy) i pomagający członkowie rodzin (6,6%).
W ciągu ostatnich lat w strukturze zatrudnienia osób niepełnosprawnych nastąpił wzrost udziału pracowników najemnych. W zbiorowości pracujących osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym w 2010 roku odnotowano wzrost udziału pracowników najemnych w porównaniu z rokiem ubiegłym o 2,3 pkt. proc., podczas gdy w latach 2009 i 2008 – odpowiednio o 1,3 i 5,8 pkt. proc. W 2010 roku nie obserwowano już spadku udziału pracujących na własny rachunek i pracodawców tak jak miało to miejsce w latach wcześniejszych (w latach 2008 i 2007 – o 4,7 i 4,8 pkt. proc. w stosunku do poprzedniego roku), a nawet nastąpił jego minimalny wzrost - o 0,1 pkt. proc. w stosunku do poprzedniego roku.
Chociaż udział pracowników zakładów pracy chronionej w stosunku do ogółu pracowników niepełnosprawnych, zarejestrowanych w Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji (SODiR), prowadzonym przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, jest nadal bardzo wysoki – w grudniu 2010 r. wynosił 74,4% (średniorocznie – 74,8%), to wyraźnie zauważalna jest tendencja spadkowa tego udziału. Dla porównania w grudniu 2004 roku udział pracowników zakładów pracy chronionej w ogólnej liczbie pracowników niepełnosprawnych zarejestrowanych w SODiR wynosił 86% (średniorocznie 88,4%).
O ile w grudniu 2009 r. obserwowano obniżenie udziału osób niepełnosprawnych zatrudnionych na chronionym rynku pracy w stosunku do ogółu zatrudnionych - w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku - o 4,3 pkt. proc. (średniorocznie o 2,8 pkt. proc.), to w grudniu 2010 roku nastąpił jego dalszy spadek - o 2,0 pkt. proc. (średniorocznie o 3,3 pkt. proc.).
Widoczny w latach 2009-2010 wzrost zainteresowania pracodawców zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy, wynikał z wysokiego poziomu wsparcia pracodawców, jakie otrzymywali pracodawcy na mocy obowiązującej ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.
W Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji (SODiR), prowadzonym przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, w końcu grudnia 2010 r. zarejestrowanych było 67,9 tys. osób niepełnosprawnych zatrudnionych na otwartym rynku pracy i 198,3 tys. osób niepełnosprawnych pracujących w zakładach pracy chronionej (dane PFRON według stanu z 31.03.2011 r.).
Wzrost liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych, zarejestrowanych w SODiR PFRON, obserwowany w latach 2009-2010, dotyczył zarówno otwartego jak i chronionego rynku pracy, przy czym dynamika tego wzrostu była znacznie wyższa na otwartym rynku pracy.
W okresie od grudnia 2008 r. do grudnia 2009 r. odnotowano wzrost liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w SODiR PFRON o 15,3% na chronionym rynku pracy (o 25 tys. osób, co odpowiada 23,2 tys. etatów) i aż o 48,6% (o 19,1 tys., co odpowiada 17,4 tys. etatów) na otwartym rynku pracy. Na koniec grudnia 2009 r. liczba pracowników niepełnosprawnych zarejestrowanych w tym systemie wzrosła do 247,1 tys. (co odpowiada 232 tys. etatów). Tym samym w stosunku do grudnia 2008 r. nastąpił wzrost ich liczby o 44,1 tys., tj. o 21,7% (odpowiada to 40,6 tys. etatów).
W okresie od grudnia 2009 r. do grudnia 2010 r. odnotowano dalszy wzrost liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w SODiR PFRON - o 5,1% na chronionym rynku pracy (o 9,6 tys. osób, co odpowiada 8,7 tys. etatów) i aż o 16,2% (o 9,5 tys., co odpowiada 8,8 tys. etatów) na otwartym rynku pracy. Na koniec grudnia 2010 r. liczba pracowników niepełnosprawnych zarejestrowanych w tym systemie wzrosła do 266,5 tys. (co odpowiada 249,8 tys. etatów). Tym samym w stosunku do grudnia 2009 r. nastąpił wzrost ich liczby o 19,3 tys., tj. o 7,8% (odpowiada to 17,7 tys. etatów).
Wzrost liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w SODiR PFRON odnotowano niemal we wszystkich grupach pracowników niepełnosprawnych, niezależnie od stopnia ich niepełnosprawności i występowania u nich schorzeń specjalnych (osoby z chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym lub epilepsją i osoby niewidome). Niewielki spadek zatrudnienia nastąpił w grupie osób niepełnosprawnych z lekkim stopniem niepełnosprawności.
Na koniec grudnia 2010 r. liczba zarejestrowanych w SODiR PFRON pracujących osób niepełnosprawnych ze schorzeniami specjalnymi – w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy - wynosiła 35.129 (w zakładach pracy chronionej zatrudnionych było 28.401 osób, a na otwartym rynku – 6.686), podczas gdy na koniec 2009 roku - 31.037 osób (w zakładach pracy chronionej 25.958, a na otwartym rynku 5.079).
W skali roku (tj. w okresie od grudnia 2009 r. do grudnia 2010 r.) zatrudnienie osób niepełnosprawnych ze schorzeniami specjalnymi zwiększyło się o 13,2% (w zakładach pracy chronionej – o 9,4%, zaś na otwartym rynku pracy – o 31,6%).
W grupie osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, których pracodawcy uprawnieni są do uzyskania dofinansowania do wynagrodzeń, w skali roku obserwowano wzrost zatrudnienia o 18,3%, ze znacznym – o 12,4%, zaś z lekkim – spadek o 1%.
Największy wzrost zatrudnienia odnotowano na otwartym rynku pracy kolejno w grupach osób: z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności - o 26,2%, znacznym - o 24,5% i lekkim - o 7,6%. Jeszcze większą dynamikę wzrostu obserwowano wśród tych samych grup osób zatrudnionych na otwartym rynku pracy, ale posiadających jednocześnie schorzenia specjalne. Wśród pracowników otwartego rynku ze schorzeniami specjalnymi o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nastąpił wzrost zatrudnienia o 39,9%, znacznym – o 23,9%, zaś lekkim – o 22,1%.
Wzrosła też liczba osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą, zarejestrowanych w SODiR PFRON w ewidencji ubiegających się o otrzymanie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne - w 2010 roku wynosiła średniomiesięcznie 27.390, podczas gdy w 2009 roku - 25.322. (dane PFRON według stanu z 31.03.2011 r.)
Należy zaznaczyć, że przytaczane dane PFRON dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych dotyczą osób zarejestrowanych w Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji SODiR PFRON i nie obejmują wszystkich zatrudnionych osób niepełnosprawnych, których liczbę można określić na podstawie BAEL oraz stanu zatrudnienia u pracodawców zwolnionych i zobowiązanych do wpłat na PFRON. Szacunkowe dane oparte na danych BAEL i PFRON wskazują, że udział osób zatrudnionych na chronionym rynku pracy może kształtować się obecnie na poziomie 56%, zaś na otwartym rynku pracy - 44%.
Według BAEL stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych dla osób w wieku 15 lat i więcej w 2010 r. wynosiła 14,4% a dla osób w wieku produkcyjnym 15,3%. Stopa bezrobocia osób sprawnych w wieku 15 lat i więcej wynosiła 9,5%, w wieku produkcyjnym – 9,6%.
W stosunku do ubiegłego roku stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym– wzrosła o 3,1 pkt. proc., podczas gdy osób sprawnych – o 0,8 pkt. proc.
W końcu grudnia 2010 r. liczba osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy jako bezrobotne bądź poszukujące pracy wynosiła 123.499, z czego 100.311 osób jako bezrobotne i 23.188 jako poszukujące pracy (i niepozostające w zatrudnieniu). W porównaniu ze stanem z końca ubiegłego roku liczba zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy osób niepełnosprawnych wzrosła o 3,8% (4,6 tys.), przy czym liczba zarejestrowanych jako bezrobotne wzrosła o 6,2% (5,9 tys.), a liczba zarejestrowanych jako osoby poszukujące pracy zmalała o 5,3% (1,3 tys.).
Dla porównania liczba osób sprawnych, zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy jako osoby bezrobotne bądź poszukujące pracy, zwiększyła się w tym czasie o 3,1%, przy czym o 3,1% - zarejestrowanych jako bezrobotne i o 3,1% - jako poszukujący pracy.
Należy wskazać, że udział osób niepełnosprawnych wśród ogółu osób zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy w grudniu 2010 r. w stosunku do grudnia ubiegłego roku prawie się nie zmienił i wyniósł 6,2%, przy czym wśród zarejestrowanych jako bezrobotni wzrósł zaledwie o 0,1 pkt. proc. (wyniósł 5,1%), zaś wśród zarejestrowanych jako poszukujący pracy obniżył się o 2,1 pkt. proc. (wyniósł 50,9%). Trzeba też zwrócić uwagę, że osoby niepełnosprawne, które podjęły własną działalność gospodarczą, nie tracą automatycznie statusu osoby poszukującej pracy (wyrejestrowywane są dopiero w momencie, gdy same wyrażą taką wolę).
Warto zauważyć, że w przypadku osób niepełnosprawnych wzrost poziomu bezrobocia przy stabilnym bądź rosnącym poziomie wskaźnika zatrudnienia paradoksalnie może świadczyć o zwiększeniu ich aktywności zawodowej, ponieważ może oznaczać aktywizację zawodową tych osób, które dotychczas były bierne zawodowo.
W ciągu 2010 roku pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 33,4 tys. ofert pracy dla osób niepełnosprawnych. Wśród tej liczby 16% ofert (5330) stanowiły oferty pracy subsydiowanej. W stosunku do roku ubiegłego liczba ofert pracy dla osób niepełnosprawnych zwiększyła się o 45% (wynosiła 23.000) przy wzroście ogólnej liczby ofert w tym samym czasie o 13%. Liczba ofert pracy subsydiowanej dla osób niepełnosprawnych obniżyła się o 8,1% (w 2009 roku wynosiła 5801).
Wraz ze wzrostem liczby ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców do powiatowych urzędów pracy w 2010 w porównaniu z rokiem ubiegłym (w tym także dla osób niepełnosprawnych), zwiększył się również udział ofert dla osób niepełnosprawnych– z 2,5% w 2009 r. do 3,3% w 2010 r. W grudniu 2010 r. udział ofert pracy dla osób niepełnosprawnych wzrósł do 8,6%, podczas gdy w analogicznym okresie ubiegłego roku wynosił 5,5%.
W szkoleniach organizowanych przez urzędy pracy, finansowanych ze środków Funduszu Pracy, uczestniczyło w 2010 roku 7050 osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako bezrobotne i 872 jako poszukujący pracy. W stosunku do ubiegłego roku liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych uczestniczących w tych szkoleniach zwiększyła się o 1420 osób. Liczba osób niepełnosprawnych poszukujących pracy uczestniczących w szkoleniach zmniejszyła się w stosunku do ubiegłego roku o 570 osób.
Na szkolenia organizowane przez urzędy pracy skierowano łącznie 8 195 osób niepełnosprawnych, przy czym ukończyło je 8 027 osób. Liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych, które ukończyły szkolenia, wzrosła znacząco w stosunku do ubiegłego roku - o 25,2%. Zmniejszyła się natomiast liczba osób niepełnosprawnych poszukujących pracy, które ukończyły szkolenia (spadek w stosunku do 2009 r. o 39,6%). Spośród ogółu osób niepełnosprawnych, które ukończyły szkolenia pracę podjęło 110 osób w trakcie szkolenia i 1 674 osób po ukończeniu szkolenia, efektywność szkoleń w tej grupie kształtuje się zatem na poziomie 22,2%.
W 2010 roku na staż zostało skierowanych 8 179 niepełnosprawnych osób bezrobotnych oraz 1 162 osób niepełnosprawnych poszukujących pracy. Staż w 2010 r. ukończyło łącznie 8 193 niepełnosprawnych, natomiast pracę podjęło 2 808 niepełnosprawnych, efektywność staży kształtuje się więc na poziomie 34,3%.
Z indywidualnego poradnictwa zawodowego w 2010 roku skorzystało 30.370 osób niepełnosprawnych (podczas gdy w 2009 roku - 26.026 osób niepełnosprawnych, zaś w 2008 roku – 19.719), z porady grupowej - 3.295 (dla porównania 3785 w 2009 roku i 3532 w 2008 roku), z badań testowych – 1.195, zaś z informacji zawodowej w formie grupowej - 8.387 osób niepełnosprawnych.(podczas gdy 8084 w roku ubiegłym i 5810 w roku 2008).
W ramach usługi pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy 1848 niepełnosprawnych osób bezrobotnych wzięło udział w szkoleniu w zakresie aktywnego poszukiwania pracy, zaś 5974 - w zajęciach aktywizacyjnych realizowanych w ramach pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy.
Uprawnienia Osób Niepełnosprawnych
Prawa osób niepełnosprawnych gwarantowane są w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483). Zapewnia ona prawo do niedyskryminacji stanowiąc, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 pkt. 2.). Ustawa zasadnicza nakłada też na władze publiczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej osobom niepełnosprawnym, (art. 68), a także obowiązek pomocy tym osobom w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz
komunikacji społecznej (art. 69).
Sejm uchwalił 1 sierpnia 1997 r. Kartę Praw Osób Niepełnosprawnych.
W dokumencie tym, poza zdefiniowaniem prawa osób niepełnosprawnych do niezależnego i samodzielnego, aktywnego i wolnego od przejawów dyskryminacji życia, zawarto również katalog dziesięciu praw, wskazując tym samym najważniejsze obszary, w których niezbędne są intensywne działania. Dokument podkreśla, że osoby niepełnosprawne mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji.
Prawa osób niepełnosprawnych są też przedmiotem regulacji ONZ w formie deklaracji pod nazwą Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych. Zasady zostały przyjęte podczas 48 sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w dniu 20 grudnia 1993 (Rezolucja 48/96). Chociaż Zasady nie są prawnie wiążące, dokument podkreśla, że mogą stać się międzynarodowym prawem zwyczajowym, gdy zostaną uznane przez większość państw.
Szczegółowemu uregulowaniu pomocy dla osób niepełnosprawnych w Polsce służy ustawa z dn. 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92).
Ustawa definiuje osoby niepełnosprawne, jako osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały odpowiednie orzeczenie:
1. o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności,
2. o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy – na podstawie odrębnych przepisów lub
3. o niepełnosprawności przed ukończeniem 16 roku życia.
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wprowadziła trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany, lekki.
Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę mającą naruszoną sprawność organizmu niezdolną do podjęcia zatrudnienia lub zdolną do wykonywania zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej, wymagającą niezbędnej, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
Ustawa definiuje niezdolność do samodzielnej egzystencji jako naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie, bez pomocy innych osób, podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się, komunikację i komunikowanie się.
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, zdolną do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności, wymagającą w celu pełnienia ról społecznych częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do wykonywania zatrudnienia, nie wymagającą pomocy innej osoby w celu pełnienia ról społecznych.
Ustawa stanowi, że rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań (organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych, społecznych) zmierzających od osiągnięcia, przy współudziale tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej (art.7).
Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobom niepełnosprawnym uzyskania i utrzymania zatrudnienia (służą temu: szkolnictwo zawodowe, poradnictwo i pośrednictwo pracy). Natomiast rehabilitacja społeczna służy temu, by osobom niepełnosprawnym umożliwić pełne uczestnictwo w życiu społecznym (art. 8 i 9).
Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych, wynikające z ustawy, realizują właściwe organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego. Określone zadania mogą być również zlecane organizacjom pozarządowym lub jednostkom samorządu terytorialnego.
Zatrudnienie Osób Niepełnosprawnych
Uprawnienia pracownika niepełnosprawnego:
· Prawo do krótszego czasu pracy
· Uprawnienie do dodatkowej przerwy w pracy
· Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego
· Prawo do korzystania ze zwolnienia od pracy
· Najczęściej zadawane pytania
Uprawnienia pracodawcy zatrudniającego osobę niepełnosprawną
· Miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego
· Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy
· Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej
· Zwrot kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego
· Zwrot kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy
· Zwolnienie z wpłat na PFRON
Osoby niepełnosprawne podejmujące i prowadzące działalność gospodarczą lub rolniczą
· Przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej
· Refundacja składek na ubezpieczenie społeczne
o Osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą
o Niepełnosprawni rolnicy lub rolnicy zobowiązani do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika
· Dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego
Zakłady pracy chronionej
· Najczęściej zadawane pytania
Zakłady aktywności zawodowej
Organizacje
1. Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych
1. Polski Związek Niewidomych
1. Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi
1. Polski Związek Głuchych
1. Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym
1. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
1. Krajowe Towarzystwo Autyzmu
1. Fundacja Synapsis
1. FAR (Fundacja Aktywnej Rehabilitacji)
1. Fundacja Fuga Mundi
1. Ogólnopolska Federacja Organizacji Osób Niesprawnych Ruchowo Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego (PTSR)
1. Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo
1. Polskie Stowarzyszenie Ludzi Cierpiących na Padaczkę
1. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków
1. Polski Związek Jąkających się
1. Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem
1. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci
1. Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji
1. SPINKA (Stowarzyszenie Pomocy Niepełnosprawnym Kierowcom)
1. Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start” Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów
1. Inclusion Europe
· Fundacja TUS
· Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością
· Fundacja Widzialni
· Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
· Fundacja Szansa dla Niewidomych [
· Krok po kroku Fundacja na Rzecz Dzieci z Zaburzeniami Rozwoju i ich Rodzin
· Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa "Bardziej Kochani"
Organizacje pracodawców
23. KIG-R (Krajowa Izba Gospodarczo – Rehabilitacyjna)
23. Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych
23. POPON
23. Porozumienie Branżowe
· Ogólnopolska Baza Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (OBPON)
S T A T Y S T Y K A
Jedna na sześć osób w Unii Europejskiej jest niepełnosprawna1, w stopniu od lekkiego do znacznego, co oznacza, że około 80 mln Europejczyków często nie ma możliwości pełnego uczestniczenia w życiu społecznym i gospodarczym z powodu barier związanych ze
środowiskiem i z postawami ich otoczenia. Wskaźnik ubóstwa osób niepełnosprawnych jest o 70% wyższy od średniej2, także z powodu ograniczonego dostępu do zatrudnienia.
Ponad jedna trzecia osób w wieku powyżej 75 lat dotknięta jest niepełnosprawnością ograniczającą w pewnym stopniu ich możliwości, a w przypadku ponad 20 % ograniczenia te są znaczne. Ponadto liczba tych osób zwiększy się wraz ze starzeniem się społeczeństwa UE.